Z inicjatywą założenia spółdzielni mleczarskiej w Kole wyszedł przedwojenny starosta powiatowy Karol Woyciechowski. Jednak grunt pod to przedsięwzięcie przygotował już jego poprzednik Michał Słomiński. Ale to burmistrz Dąbia Władysław Zalewski podczas obrad Kolskiego Sejmiku Powiatowego w dniu 22 lipca 1930 roku wygłosił przemówienie na temat potrzeby rozwoju spółdzielczości mleczarskiej i powiadomił członków Sejmiku o pomyśle powołania spółdzielni mleczarskiej w Kole.
Już 2 sierpnia 1930 roku, w siedzibie Urzędu Gminy Czołowo (z siedzibą w Kole) odbyło się Walne Zgromadzenie Założycielskie Spółdzielni Mleczarskiej w Kole, w którym wzięło udział 41 osób. Przewodniczącym zgromadzenia został Jerzy Sokolnicki z Powiercia. Ustalono nazwę zakładu: Spółdzielnia Mleczarska „Jedność” w Kole z odpowiedzialnością ograniczoną. Jedną z decyzji, jakie podjęto na zebraniu, był termin uruchomienia zakładu – 15 sierpnia 1930 roku. Terminu dotrzymano i już wtedy przyjęto od dostawców pierwsze 400 litrów mleka. Pierwszy zakład (z ręcznym systemem produkcji) był zlokalizowany w wydzierżawionym prywatnym budynku na terenie dawnej wsi Blizna (obecnie ul. Blizna), która już wówczas była włączona w granice miasta Koła. Jego kierownikiem został Bronisław Szymański, który w roku 1971 przeszedł na emeryturę po 41 latach pracy na tym stanowisku. Budynek ten istnieje do dziś (na zdjęciu wyżej w roku 1932).
W 1930, mimo ręcznego systemu produkcji, spółdzielnia przetwarzała 12.000 litrów mleka dziennie. Bardzo szybko, bo w roku 1931 zakład został zmechanizowany w oparciu o szwedzkie urządzenia firmy Auto Laval (kocioł parowy, elektryczne urządzenia transmisyjne, maselnice, wirówkę i pasteryzator). Od tego też roku nazwę zmieniono na Spółdzielcza Mleczarnia Mechaniczna w Kole. Asortyment produkcji był wówczas bardzo ubogi – produkowano masło i śmietanę, a mleko odtłuszczone zwracano producentom jako karmę dla cieląt i trzody chlewnej. Jakość produkcji była wysoka – część masła przeznaczano bowiem na eksport. Od 1934 ofertę poszerzono o ser pełnotłusty Imperial. Od 1932 skupywano też jaja (w większości wysyłane na eksport). Zarząd pracował w tych latach społecznie. CDN.
(na podstawie: „Koło – rozwój miasta 1948-1978” J. Gradziński, R. Pilarski; J.S. Mujta „Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Kole 1930-2000” oraz A. Wysocka „Z dumą w XXI wiek – 80 lat Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej w Kole”)
źródło:Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Kole
